Microbiologie in hapklare porties
Verbanden tussen ziekten en bacteriën in de mond
Hoewel microben zoals bacteriën van nature in het menselijk lichaam voorkomen, zijn er bepaalde gebieden waar hun aanwezigheid drastisch toeneemt. Deze gebieden omvatten de luchtwegen en het spijsverteringskanaal, die beide verbonden zijn met de mond. Het is vreemd om je voor te stellen, maar je eigen mond is de thuisbasis van miljarden individuele bacteriën, bestaande uit ongeveer 700 verschillende soorten. Ze nestelen zich comfortabel tussen je tanden, op je tong en tandvlees, en overal waar je maar kunt bedenken.
De mond is een optimale omgeving voor de vestiging van een microbiële gemeenschap, en een belangrijke reden daarvoor is dat bacteriën graag suiker eten. Ze vinden het zelfs zo lekker dat ze de suiker die je eet omzetten in een zure stof die uiteindelijk je tanden vernietigt. Cariës of gaatjes worden veroorzaakt door deze suikerverslindende microben/suiker liefhebbers/zoetekauwen, meestal in combinatie met een suikerrijk dieet. In het verleden werden gaatjes beschouwd als de grootste zorg als het gaat om mondbacteriën. Nieuw onderzoek toont echter aan dat de bacteriën in uw mond verband houden met veel ernstiger ziekten.
Te beginnen met een grote: kanker. Mondbacteriën spelen een rol bij de ontwikkeling van allerlei soorten kanker, niet alleen die in de mond. Orale plaveiselcelcarcinoom (OSCC) is een soort kanker die het weefsel in de mondholte aantast. Vroeger waren de belangrijkste risicofactoren roken, alcoholmisbruik en HPV. Recentelijk zijn er verbanden gelegd tussen tumorvorming en de verhoogde aanwezigheid van bepaalde bacteriën in de mond, zoals P. gingivalis, F. nucleatum en T. denticola. P. gingivalis is de belangrijkste boosdoener, omdat deze bacterie over een hele reeks factoren beschikt die tumorvorming bevorderen. Deze bacterie kan de “schade-detectie” methoden van de cel blokkeren, waardoor deze niet weet of het een kankercel aan het worden is. Hij kan ook een ravage aanrichten in de mond als geheel, en niet alleen in individuele cellen. Tumoren groeien het best in inflammatoire omstandigheden, die vaak veroorzaakt worden door de overproductie van bepaalde eiwitten, cytokines genaamd, door immuuncellen. P. gingivalis produceert een ontstekingsveroorzakend gif, lipopolysaccharide (LPS) genaamd, dat zich bindt aan receptoren op afweercellen. Dit zet immuuncellen aan tot het vrijgeven van enorme hoeveelheden cytokinen, waardoor een ontstekingsomgeving ontstaat waarin tumoren zich kunnen vormen en vermenigvuldigen.
Wanneer P. gingivalis wordt vergezeld door andere microben, bevordert het de tumorgroei nog effectiever. Het weefsel van OSCC patiënten is sterk gekoloniseerd door de drie bovengenoemde soorten, die ook zijn geïdentificeerd bij mensen die lijden aan andere soorten kanker. Hieronder vallen slokdarm-, colorectale en zelfs pancreaskanker. Kanker is een vreselijke ziekte, maar hoe zit het met ‘s werelds nummer één moordenaar?
Hartziekte is een term die in het algemeen verschillende ernstige aandoeningen beschrijft die het hart en de omliggende bloedvaten aantasten. In het algemeen verwijst hartziekte naar de ophoping van plaque in de slagaders van het lichaam; dit staat bekend als atherosclerose. Plaques ontstaan wanneer bepaalde stoffen, zoals cholesterol, in de bloedstroom terechtkomen en zich vastzetten in de wanden van de slagaders. Witte bloedcellen die in het bloed patrouilleren, herkennen deze stoffen en zetten ze vast. Dit is een zeer inflammatoir proces waarbij gladde spiercellen die de slagaders bekleden zich vermenigvuldigen, waardoor de vreemde materialen blijven afschermen en er uiteindelijk een plaque ontstaat. Als de bloeddruk te hoog wordt, kan de gladde spiermantel scheuren en de plaque als een stolsel in de bloedbaan loslaten, wat een veel voorkomende oorzaak is van een hartaanval of beroerte. Mensen die aan deze aandoeningen lijden, krijgen vaak te horen dat ze hun dieet en levensstijl moeten veranderen. Hoewel dit een goed advies is, kan hun ook worden aangeraden een tandarts te bezoeken.
Parodontale aandoeningen, ook bekend als tandvleesaandoeningen of parodontitis, zijn het ontstaan van een inflammatoire omgeving veroorzaakt door bacteriële overgroei in de mond. Dit veroorzaakt een verzwakking en afbraak van het tandvleesweefsel, waardoor bacteriën gemakkelijk in de bloedbaan kunnen komen. Zodra dit gebeurt, worden de bloedvaten een oorlogsgebied van ontstekingen doordat witte bloedcellen de binnendringende bacteriën opsporen. Dit zet de gladde spiercellen in de slagaders aan om zich te vermenigvuldigen en plaques te vormen. Deze plaques zijn net zo gevaarlijk als die welke het gevolg zijn van een hoog cholesterolgehalte, wat nogmaals het belang van mondhygiëne bewijst.
Zowel voor kanker als voor hart- en vaatziekten zijn vele oorzaken aan te wijzen en geen van beide kwalen is voor wetenschappers bijzonder mysterieus. In het geval van Alzheimer is echter geen definitieve oorzaak vastgesteld. De ziekte wordt gekenmerkt door de vorming van plaques, amyloïden genoemd, in de hersenen. Deze plaques veroorzaken verwoestende symptomen zoals geheugenverlies, persoonlijkheidsveranderingen en verwarring.
Veel voorkomende verklaringen voor dit proces zijn erfelijke factoren, voornamelijk de mutatie van een bepaald gen (APOE). Hoewel het toevallig hebben van de mutatie of een familiegeschiedenis van de ziekte iemands risico op het ontwikkelen ervan kan verhogen, worden deze niet als definitieve oorzaken beschouwd. Ook mondbacteriën en parodontale aandoeningen zijn zeer recent geïdentificeerd als bijkomende risicofactoren. Uit studies is gebleken dat zaken als onregelmatig tandenpoetsen, de mate van parodontitis en tandverlies verband houden met verdere cognitieve achteruitgang in verband met de ziekte van Alzheimer.
In laboratoriumstudies vertonen muizen met een door P. gingivalis veroorzaakte parodontale aandoening symptomen van een Alzheimer-achtige ziekte, evenals de vorming van amyloïde plaques. De specifieke manier waarop bacteriën zoals P. gingivalis plaque-afzetting veroorzaken is nog steeds niet goed begrepen, hoewel er verschillende verklaringen zijn over hoe de bacteriën het hersenweefsel rechtstreeks kunnen beïnvloeden. Door de aanwezigheid van een bloed-hersenbarrière kunnen schadelijke stoffen en ziekteverwekkers het hersenweefsel niet binnendringen en schade veroorzaken. Naarmate mensen ouder worden, wordt deze barrière echter veel permeabeler. Mensen met parodontitis hebben een sterk inflammatoire omgeving in hun mond, wat betekent dat er een hoge concentratie pro-inflammatoire cytokinen in de omringende bloedcirculatie aanwezig is. Omdat de bloed-hersenbarrière van een ouder persoon meer doorlaatbaar is, zijn deze krachtige cytokinen veel vrijer om het hersenweefsel binnen te dringen en schade aan te richten. Een andere verklaring is dat bacteriën het hersenweefsel binnendringen via perifere zenuwen, waarbij de bloed-hersenbarrière niet betrokken is.
Het oorzakelijk verband tussen het orale microbioom en bepaalde chronische ziekten is niet volledig bewezen. Toch hebben verschillende recente studies een duidelijk verband aangetoond tussen parodontitis en een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze ziekten. Een inflammatoire mondomgeving heeft verschillende verslechterende effecten op het hele lichaam, en dit artikel benadrukt het belang van een goede mondhygiëne.
Link to the original post: Peng, X., Cheng, L., You, Y. et al. Oral microbiota in human systematic diseases. Int J Oral Sci 14, 14 (2022).
Featured image: Microbes on tooth – dental/stores
Vertaald door: Liang Hobma
micro-bites.org 