Microbiologie in hapklare porties
Van TB tot Behandeling (Deel 1): Bedaquiline
DEEL 1
Als je in de jaren 90 een fanatieke speler van computerspellen was, herinner je je misschien de tijd waarin je als 19e-eeuwse pionier de Oregon Trail doorkruiste. Onderweg werden je kolonisten geconfronteerd met dodelijke gevaren, waaronder bandieten, wilde dieren en honger. Een van de meest voorkomende doodsoorzaken was “consumptie,” nu bekend als tuberculose (TB). Gelukkig is TB een volledig te genezen en te voorkomen infectieziekte, veroorzaakt door de bacteriële ziekteverwekker Mycobacterium tuberculosis. In hoge-inkomenslanden wordt TB grotendeels als uitgeroeid beschouwd en vormt het geen grote zorg meer. Maar wereldwijd ligt dat anders.
Het Probleem: Multiresistente TB en de Onbereikbaarheid van Levensreddende Behandelingen
Voor de opkomst van COVID-19 was TB de grootste infectieziekte-doder ter wereld (lees dit MicroBites-artikel over hoe TB ons immuunsysteem ontwijkt). Gemiddeld veroorzaakt TB jaarlijks nog steeds 1,5 miljoen doden wereldwijd, waarvan de meeste in lage- en middeninkomenslanden. Verontrustend is dat multiresistente (MDR) TB, die niet reageert op de standaardbehandeling, in opkomst is en naar schatting 450.000 mensen per jaar treft. MDR-pathogenen ontstaan en verspreiden zich op verschillende manieren. Een van de meest voorkomende en gevaarlijke oorzaken is het overmatig gebruik van antibiotica; langdurige behandelingen doden gevoelige bacteriën en bevorderen de groei van resistente stammen. De dreiging van een wereldwijde crisis op het gebied van antimicrobiële resistentie (AMR) is urgent.
Links: kaart met de geschatte TB-incidentiecijfers; rechts: kaart met het percentage mensen met MDR-TB zonder eerdere TB-behandeling, uit het Global TB Report 2023 van de Wereldgezondheidsorganisatie.
De Opkomst van Bedaquiline als Standaardbehandeling
Gelukkig is er een klinische oplossing: bedaquiline, een antibioticum van Johnson & Johnson (J&J) dat zeer effectief is tegen MDR-TB. Bedaquiline werd in 2012 geïntroduceerd als het eerste nieuwe TB-medicijn in 46 jaar en is snel de ruggengraat geworden van MDR-TB-behandelingsregimes.
Bij de behandeling van MDR-TB wordt vaak een combinatie van medicijnen gebruikt die verschillende moleculaire doelen beïnvloeden, een zogenaamde medicijncocktail. Voorheen werden tot wel vier verschillende antibiotica gedurende achttien maanden toegediend, wat gepaard ging met ernstige en soms levensbedreigende bijwerkingen. In de nieuwe combinatie wordt bedaquiline samen met pretomanid en linezolid gebruikt, wat een kortere en minder toxische behandelingskuur van slechts zes maanden mogelijk maakt. Bedaquiline werkt door de machinerie die energie produceert in de bacteriële cel te blokkeren, wat leidt tot de dood van TB-cellen en uiteindelijk de genezing van de infectie.
Ziekteproces van TB-infecties: TB verspreidt zich via het inademen van druppeltjes die de bacterie bevatten. Deze druppels worden opgenomen door immuuncellen, die andere immuuncellen aantrekken om een barrière te vormen in een cirkelvormige structuur, een zogenaamde granuloom. Door zich voortdurend te vermenigvuldigen, kan de bacterie zich via het bloed- en lymfestelsel verder door het lichaam verspreiden. Bedaquiline remt de cellulaire machinerie die energie produceert, genaamd ATP-synthase, waardoor het delicate evenwicht in de bacterie wordt verstoord en de cel uiteindelijk sterft. (Afbeelding getekend door Fiona Qu.)
Ondanks het snelle succes van bedaquiline blijft TB de op één na dodelijkste infectieziekte ter wereld. Besmettelijke ziekten zijn complexe problemen – deel twee van dit artikel zal zich richten op één specifiek aspect: het verlengen van patenten, ook wel patent evergreening genoemd.
For More Information:
To read more about the beginnings of MSF’s campaign, click here.
To read the original press release from Stop TB Partnership, click here.
To read MSF’s take on patent evergreening, click here and here.
To check out John Green’s YouTube channel, click here, and for his video to J&J, click here.
Featured image: Generated using AI
Vertaald door: Mira Stas
micro-bites.org 